W czwartek, 1 sierpnia, o godzinie 17.00 na terenie całego kraju – również w Krotoszynie – zawyły syreny upamiętniające 75. rocznicę wybuchu powstania warszawskiego. W trwających 63 dni walkach uczestniczyli również mieszkańcy naszego regionu, którym należy złożyć hołd za poświęcenie i oddanie życia za wolność i niepodległość ojczyzny.

Powstanie warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku i trwało aż do 3 października. Było to otwarte wystąpienie zbrojne przeciwko okupantowi niemieckiemu, zorganizowane przez Armię Krajową w ramach akcji ,,Burza”. Celem organizatorów powstania było wyzwolenie stolicy naszego kraju przed wkroczeniem nadciągającej ze wschodu Armii Czerwonej. Polacy liczyli bowiem, że w ten sposób uda się wzmocnić międzynarodową pozycję Rządu RP., znajdującego się na uchodźstwie w Londynie, żeby powstrzymać realizowany przez ZSRR proces podporządkowania i sowietyzacji Polski. Powstanie Warszawskie zakończyło się jednak całkowitą klęską z powodu ograniczonej pomocy ze strony aliantów (USA i Wielka Brytania) i jednocześnie wstrzymanie ofensywy Armii Czerwonej przez Józefa Stalina. Straty wojsk polskich wyniosły: ok. 16 tys. zabitych i zaginionych, 20 tys. rannych i 15 tys. wziętych do niewoli. W wyniku nalotów, ostrzału artyleryjskiego, ciężkich warunków bytowych, masakr dokonywanych na ludności cywilnej przez oddziały niemieckie, zginęło od 150 tys. do 200 tys. cywilnych mieszkańców stolicy. Na skutek walk powstańczych – oraz przez Niemców – zniszczeniu uległa większość zabudowy lewobrzeżnej Warszawy, w tym setki bezcennych zabytków oraz obiektów o dużej wartości kulturalnej i historycznej. Z naszego regionu – do tej pory – potwierdzono udział w powstaniu 22 osób. Lista krotoszyńskich powstańców została opracowana na podstawie artykułu Daniela Szczepaniaka w ,,Szkicach koźmińskich” (nr 50/2012):

Stefania Boszulak–Klimczok – urodzona w Krotoszynie, absolwentka Kołłątaja, w powstaniu sanitariuszka;
Władysław Budzyński – urodzony w Krotoszynie, absolwent Kołłątaja, w powstaniu kierował punktem sanitarnym oddziału „Bakcyl” na Śródmieściu – zastrzelony przez Niemców podczas udzielania pomocy rannej sanitariuszce;
Michał Augustyn Chrupek „Rój” – dowódca II Batalionu 56. Pułku Piechoty w Krotoszynie, zastrzelony na barykadzie Śródmieście–Północ przez żołnierza Armii Ludowej;
Jadwiga Chrząszczewska–Suchodolska – mieszkanka Krotoszyna w okresie międzywojennym, walczyła i poległa w zgrupowaniu AK „Radosław”;
Halina Czerniak – mieszkanka Koźmina Wlkp. i absolwentka tamtejszego gimnazjum, po powstaniu więziona m. in. w Ravensbrück, gdzie zmarła z wycieńczenia;
Zbigniew Czerniak „Zbych” – mieszkaniec Koźmina Wlkp. i absolwent tamtejszego gimnazjum, żołnierz kompanii motorowej „Orlęta” na Pradze, po powstaniu więziony m. in. w Dachau;
Bronisław Filipowicz „Ochocki” – absolwent Kołłątaja, pracował w laboratorium chemicznym przy zgrupowaniu „Radosław”, gdzie konstruował granaty – „filipinki”, walczył na Starym Mieście, Czerniakowie i Mokotowie;
Jan Kobusiński – urodzony we wsi Góreczki koło Koźmina Wlkp., absolwent szkoły powszechnej w Koźminie, podczas powstania walczył na Czerniakowie, Mokotowie i Śródmieściu, następnie więziony m. in. w Buchenwaldzie, gdzie został zamordowany;
Janina Kobusińska „Janka” – urodzona w Koźminie Wlkp., podczas powstania łączniczka batalionu szturmowego „Odwet” na Ochocie, po powstaniu więziona w obozach koncentracyjnych, m. in. Ravensbrück;
Sylwester Kobusiński „Machoń” – urodzony w Koźminie Wlkp., absolwent tamtejszej szkoły powszechnej, w powstaniu sanitariusz odtworzonego 7. Pułku Piechoty AK na Okęciu;
Zenon Kobusiński – syn Jana, urodzony w Koźminie Wlkp., absolwent tamtego gimnazjum, podczas powstania wraz z ojcem walczył na Czerniakowie, Mokotowie i Śródmieściu, następnie więziony m. in. w Stutthof;
Karol Henryk Koczorowski – urodzony w Krotoszynie, na wieść o wybuchu powstania przedostał się do Warszawy, aby wziąć udział w walkach, podczas których poległ;
Tadeusz Kolendowicz „Konrad” – urodzony w Koźminie Wlkp., po wojnie absolwent Kołłątaja, podczas powstania żołnierz 1. Kompanii batalionu szturmowego Korpusu Bezpieczeństwa „Sokół” na Śródmieściu – Południe;
Marianna Milaszewska „Zasada” – urodzona w Krotoszynie, podczas powstania łączniczka między AK i AL oraz sanitariuszka szpitala polowego „Omega” na Alejach Jerozolimskich;
Franciszek Kuraszkiewicz „Struś” – mieszkaniec Kobierna, podczas powstania żołnierz kompanii AK zgrupowania „Róg” na „Śródmieściu–Północ”, poległ podczas bombardowania;
Kazimierz Lamparski – urodzony w Sulmierzycach, absolwent tamtejszej szkoły powszechnej i krotoszyńskiej szkoły zawodowej, podczas powstania budował schrony i barykady oraz służył jako sanitariusz, o powstaniu więziony w Pruszkowie skąd zbiegł;
Grażyna Marciniak–Skommer „Maskotka” – po wojnie mieszkanka Kobylina, podczas powstania łączniczka i sanitariuszka na Powiślu;
Leon Rozbicki „Napoleon” – w okresie międzywojennym mieszkaniec Koźmina Wlkp., podczas powstania żołnierz zgrupowania „Sienkiewicz” i batalionu „Łukasiński” na Śródmieściu, ciężko ranny zmarł w szpitalu powstańczym;
Albin Walenty Rak „Karol Lesiński” – urodzony w Krotoszynie, absolwent tamtejszej szkoły powszechnej, podczas powstania żołnierz organizacji NSZ – AK;
Bogumiła Sumińska – urodzona w Krotoszynie, absolwentka Kołłątaja, podczas powstania sanitariuszka z zakonnym szpitalu powstańczym, gdzie zginęła podczas bombardowania szpitala (wraz z 35 siostrami zakonnymi i około 1000 rannych);
Zofia Szczodrowska „Urszula” – urodzona w Krotoszynie, podczas powstania sanitariuszka zgrupowania „Róg” walczącego na Starym Mieście, Powiślu i Śródmieściu, po wojnie wróciła do Krotoszyna;
Bolesław Trzcieliński – przed wojną mieszkaniec Koźmina Wlkp., poległ w walkach podczas powstania.

MICHAŁ KOBUSZYŃSKI